Κοινωνικός στιγματισμός και διάκριση

Η διάκριση και η κατηγοριοποίηση των ατόμων με βάση κάποια χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιεί από άλλα άτομα, αποτελεί μέρος της ανθρώπινης κοινωνίας. Έτσι καταλήγουμε να διακρίνουμε τους ανθρώπους σε “φυσιολογικούς” και “συνηθισμένους” και άλλους σε “αφύσικους” και “απαξιωτικούς”.

Η διαφορετικότητα στα πλαίσια της κοινωνικής ζωής είναι άμεσα συνυφασμένη με την έννοια του “κοινωνικού στίγματος”.

Ωστόσο, τι σημαίνει κοινωνικός στιγματισμός; Σε ποια άτομα εμφανίζεται κυρίως;

Πως επηρεάζει την ζωή τους και τι θα μπορούσε να γίνει για τον περιορισμό του;

Ο κοινωνικός στιγματισμός είναι υποτίμηση της κοινωνικής ταυτότητας ενός ατόμου, επειδή φέρει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία το διακρίνουν από τα άλλα μέλη μίας κοινωνίας. Πρόκειται για μία αρνητική ετικέτα ή ταμπέλα, που δίνεται σε κάποιον λόγω των χαρακτηριστικών του που αντιβαίνουν στα κοινωνικά πρότυπα, με αποτέλεσμα να δυσφημίζεται και να υποβαθμίζεται η κοινωνική του ταυτότητα.

Τα άτομα που έχουν αυξημένες πιθανότητες να περιέλθουν στην κατάσταση των “κοινωνικών στιγματισμένων” είναι τα άτομα με ειδικές ανάγκες, άτομα με νοητική στέρηση, άτομα με σωματικές αναπηρίες, άτομα με παχυσαρκία, ψυχικά ασθενείς, χρηστές ουσιών, μετανάστες, πρόσφυγες. Τα χαρακτηριστικά αυτών των ατόμων, συνήθως μεγαλοποιούνται και γενικεύονται με απόλυτο και ακραίο τρόπο, όπως, ο “χοντρός”, ο “τρελός”, o “καθυστερημένος” ο “ανάπηρος”, ο “ξένος”, ο “ναρκομανής”. Αυτές οι αρνητικές ετικέτες, σπάνια βασίζονται σε γεγονότα αλλά διαιωνίζονται από ξεπερασμένες παρανοήσεις και παραδοχές, που πληγώνουν, ταπεινώνουν και απαξιώνουν το άτομο.

Σε κάθε περίπτωση, ο κοινωνικός στιγματισμός που βιώνουν ορισμένα άτομα, επηρεάζει βαθιά την καθημερινότητα τους, καθώς δίνουν έναν καθημερινό αγώνα για να αντιμετωπίσουν την πίεση και την απόρριψη της κοινωνίας. Δυσκολεύονται να κοινωνικοποιηθούν και συχνά αποκλείονται από τις κοινωνικές διεργασίες και εν τέλει να απομονώνονται από το κοινωνικό σύνολο. Η κοινωνική απομόνωση με τη σειρά της επηρεάζει σημαντικά την ψυχική υγεία τους, με την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, κοινωνικό άγχος και κοινωνική φοβία.

Ο περιορισμός του κοινωνικού στιγματισμού και η κοινωνική ενσωμάτωση αυτών των ατόμων, απαιτεί ένα σύνολο συλλογικών αλλά και ατομικών δράσεων. Απαιτείται η κοινωνική ευαισθητοποίηση, μέσω της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης, που θα προωθούν την ελευθερία, την ισότητα, την αλληλο-αποδοχή και τον σεβασμό. Επίσης, τίποτα δεν μπορεί να γίνει αν δεν αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι, τον τρόπο που σκεφτόμαστε και βλέπουμε αυτά τα άτομα. Να τα δούμε όχι μόνο ως στίγματα και αρνητικές ετικέτες, αλλά ως μοναδικές ανθρώπινες υπάρξεις. Πέρα από την διαφορετικότητα τους έχουν πολλά άλλα προσωπικά χαρακτηριστικά που αξίζει να γνωρίσουμε. Η άμεση αλληλεπίδραση με αυτά τα άτομα είναι από τους καλύτερους τρόπους για να αλλάξουμε την στάση μας. Ας πλησιάσουμε και ας ακούσουμε την ιστορία και τις εμπειρίες αυτών των “διαφορετικών” ατόμων, πιθανόν να μας βοηθήσουν να ξεριζώσουμε κάθε προκατάληψη και φόβο που ενδεχομένως φωλιάζουν μέσα μας.