Αρχάνες | το πολύχρωμο διαμάντι της Κρήτης
Οι Αρχάνες, ένα διαμάντι της Κρητικής νήσου, μόλις 14 χλμ. από το Ηράκλειο, αποτελούν έναν από τους ωραιότερους και φημισμένους παραδοσιακούς οικισμούς του νησιού και έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς τόπους της Κρήτης.
Τα κτίρια θαυμάσιας αρχιτεκτονικής, τα γραφικά πλακόστρωτα σοκάκια, οι Βυζαντινές εκκλησίες, το εργαστήριο γλυπτικής, τα μουσεία που «προδίδουν» την ιστορία, μέσα από τα ευρήματα Μινωικών και Βυζαντινών χρόνων, το πατητήρι που πιστεύεται ότι είναι το αρχαιότερο στον κόσμο, αλλά και τα θαυμαστά προϊόντα, το λάδι και το κρασί, επιβεβαιώνουν τον χαρακτηρισμό των Αρχανών ως έναν πρότυπο παραδοσιακό οικισμό.
Πάνω από 3.000 χρόνια η ζωή στις Αρχάνες είναι αδιάλειπτα παρούσα, ενώ η τοποθεσία και ο πολιτισμός της, ήδη από τα Μινωικά χρόνια, την καθιστούν σημείο αναφοράς για την Κρήτη.
Ο χαρακτηρισμός του οικισμού ως «Βερσαλίες της Κνωσού» από τους αρχαιολόγους υποδηλώνει την πολιτιστική και ιστορική σπουδαιότητά του.
Οι Αρχανιώτες, ως άνθρωποι
Άνθρωποι υπερήφανοι, φιλόξενοι, οι οποίοι έχουν καταφέρει να διαφυλάξουν, ως κόρη οφθαλμού, την πολιτιστική τους κληρονομιά και ταυτότητα. Οι ατμοσφαιρικές γειτονιές, τα καλοσυντηρημένα σπίτια, βαμμένα σε χαρούμενα χρώματα, οι λουλουδιασμένες αυλές και τα όμορφα αναπαλαιωμένα αρχοντικά με τέχνη και μεράκι, αποτελούν τρανή απόδειξη της μεγάλης αγάπης και του σεβασμού των ντόπιων για τον τόπο τους.
Η διάκριση των Αρχανών με το πρώτο βραβείο «Ολοκληρωμένης και Αειφόρας Ανάπτυξης εξαιρετικής ποιότητας» στο πλαίσιο διαγωνισμού που διενήργησε η Ε.Ε. και η διεθνής Ένωση RED (Ruralite Environment Development) τον Οκτώβριο του 2000 και με το χρυσό βραβείο Περιβάλλοντος «Ελευθέριος Πλατάκης» του Πανεπιστημίου Κρήτης, αποτελούν επισφράγισμα της αναβαθμισμένης εικόνας του τόπου.
Εξάλλου, η ανακήρυξη των Αρχανών ως το δεύτερο πιο όμορφο χωριό της Ευρώπης, που λειτουργεί ως πόλος έλξης για σπουδαίους ανθρώπους, οι οποίοι το επιλέγουν ως τόπο κατοικίας τους, μάλλον δεν είναι τυχαία.
Αξίζει να αναφερθεί ότι μια από τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές που κυκλοφορούν στα σοκάκια των Αρχανών είναι ο πασίγνωστος καλλιτέχνης και δημιουργός, Ρος Ντέιλι. Γνωστός για την έρευνά του στην έθνικ μουσική και για τη δεξιοτεχνία του σε μια πλειάδα οργάνων, ταξίδεψε σε κάθε γωνιά του πλανήτη, για να τις επιλέξει ως μόνιμη κατοικία του. «Μένω στις Αρχάνες 11 χρόνια τώρα και δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου πια πουθενά αλλού. Έπειτα από δώδεκα χρόνια στην Αθήνα ήρθα μόνιμα στην Κρήτη με την έντονη επιθυμία να πίνω το πρωινό μου καφέ κάθε μέρα κάτω από ένα δέντρο. Στον κήπο μου έχω πολλές επιλογές ως προς αυτό», εξομολογείται, από το πετρόκτιστο σπίτι του οποίου συνήθως αναδύονται μελωδίες στις γύρω γειτονιές.
Εκτός από τον Ρος Ντέιλι, μία ακόμα σπουδαία και δημιουργική προσωπικότητα που ενδέχεται να συναντήσει κανείς αν βρεθεί στις πολύχρωμες Αρχάνες είναι και ο γλύπτης Μανόλης Τζομπανάκης. Ο κ. Τζομπανάκης μοιράζει τις στιγμές του ανάμεσα στη Ρώμη και στην κωμόπολη του Ηρακλείου, και αποκαλύπτει πως σύντομα σκοπεύει να βγάλει τη Ρώμη από τον χάρτη της ζωής του και να εγκατασταθεί μόνιμα εκεί. «Έπειτα από τόσα μέρη και τόσους τόπους που γυρίσαμε και γνωρίσαμε η γυναίκα μου κι εγώ, το πιο ενδιαφέρον μέρος του κόσμου για μας είναι οι Αρχάνες και θέλουμε να επιστρέψουμε σύντομα. Είναι το πιο ήρεμο και καλοστημένο μέρος, με μακραίωνη ιστορία, άκρως ενδιαφέρον τοπίο και πανέμορφα ηλιοβασιλέματα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο διακεκριμένος γλύπτης και εύλογα μπορεί να διαπιστώσει κανείς πόσο εύκολα μπορεί να αγαπηθεί αυτός ο τόπος και να ξεχωρίσει ανάμεσα σε πολλά όμορφα μέρη του κόσμου.
Βέβαια, δεν θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε και το γεγονός ότι από αυτό το χωριό κατάγεται ο Περιφερειάρχης Κρήτης, Σταύρος Αρναουτάκης, του οποίου η θητεία ως δήμαρχος Αρχανών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την διατήρηση της αρχιτεκτονικής, την πρωτοποριακή για την εποχή υπογειοποίηση των καλωδίων, τη δημιουργία κοινωνικών δομών αλλά και τη γενικότερη ανάδειξη του χωριού.
Τέλος, αξιοσημείωτη είναι και η αναφορά στη Μαρία Πλουμίδου, η οποία, στον τόπο αυτό, εκλέχθηκε ως η πρώτη γυναίκα δήμαρχος στην Ελλάδα αλλά και στον Νίκο Ξυλούρη, ο οποίος πρωτόπαιξε τη λύρα του σε ένα γλέντι στις Αρχάνες. Σήμερα τα εγγόνια του ζουν και δημιουργούν στο χωριό που επέλεξε ο Ψαρογιώργης για να κάνει οικογένεια και να εξελίξει την καριέρα του στη μουσική.