Ταξίδι στον αρχαίο πολιτισμό | 5 προτάσεις για όσους μένουν σπίτι

Η μελέτη του παρελθόντος μέσα από την ιστορία και την αρχαιολογία μπορεί να μας ταξιδέψει σε διαφορετικούς κόσμους, να ερεθίσει την φαντασία, και να μας κάνει να αναστοχαστούμε για πανανθρώπινα ζητήματα και διαχρονικές ανησυχίες. Η επίσκεψη σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, ή η παρακολούθηση μιας διάλεξης από πανεπιστημιακούς, ερευνητές και επαγγελματίες του πολιτισμού, δεν είναι πάντα εφικτή, ειδικά όταν τα ερωτήματά μας αφορούν την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Το διαδίκτυο μας δίνει την ευκαιρία να ακούσουμε, να δούμε και να διαβάσουμε τμήματα της επιστημονικής γνώσης του παρελθόντος, ακόμα και να επισκεφτούμε αξιοθέατα τα οποία έχουν παραμείνει κλειστά στο κοινό για πολλά χρόνια. Παρακάτω παρατίθενται πέντε προτάσεις για αρχαιοδίφες, μαθητές, ή απλά όσους θέλουν να ικανοποιήσουν την περιέργεια τους για το εγγύς και απώτερο παρελθόν:

1. O ιστότοπος blod.gr (Bodossaki Lectures on Demand) φιλοξενεί αυτούσιες επιστημονικές διαλέξεις και περιλαμβάνει πλούσιο υλικό με θέμα την αρχαιολογία. Οι ομιλίες, διαλέξεις και εκδηλώσεις είναι κυρίως στα Ελληνικά, και  συνοδεύονται από το υλικό της παρουσίασης όπως αυτό προβλήθηκε στους παρευρισκόμενους.

Οι θεματικές που καλύπτει ξεκινούν από την ανακάλυψη της φωτιάς, την Εποχή των Παγετώνων, την Κατώτερη Παλαιολιθική στο Αιγαίο, και την ζωή του Νεάντερταλ στο Ιόνιο Πέλαγος, και φτάνουν μέχρι την Τουρκοκρατία, αλλά και την ιδεολογία και την πρόσληψη του πολιτισμικού αποθέματος στην σύγχρονη Ελλάδα, και τις δυσκολίες της στέγασης, συντήρησης, και διάσωσης των μνημείων. 

Υπάρχουν φυσικά ομιλίες οι οποίες αφορούν την Κρήτη, με θέματα όπως ο πόλεμος στην Μινωική Κρήτη, τα αποθηκευτικά συγκροτήματα του ανακτόρου της Κνωσού, η σημασία της Κρήτης και των Κυκλάδων κατά την διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας, το κάστρο του Χάνδακα, η μοίρα των αρχαιοτήτων της Κρήτης κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ομιλίες είναι δομημένες με τρόπο τέτοιο ώστε να είναι κατανοητές από το ευρύ κοινό, και συνιστούν έναν δίαυλο επικοινωνίας της επιστημονικής κοινότητας με την δημόσια σφαίρα.

• Για όσους προτιμούν την ανάγνωση. και θέλουν να εξασκήσουν τα αγγλικά τους, μια ενδιαφέρουσα πρόταση είναι ένα βιβλίο ανοικτής πρόσβασης για την υποθαλάσσια αρχαιολογική κληρονομιά στην υφαλοκρηπίδα της Ευρώπης και της Μεσογείου με τίτλο «The Archaeology of Europe’s Drowned Landscapes» (μτφρ. Αρχαιολογία των Καταποντισμένων Τοπίων της Ευρώπης). Το βιβλίο καλύπτει όλα τα καταβυθισμένα αρχαιολογικά τοπία της Ευρώπης, ενώ υπάρχει και η «βυθισμένη» αρχαιολογία της Προϊστορικής Ελλάδας.

• Μοναδική εμπειρία, και πιθανόν ελεύθερα διαθέσιμη για περιορισμένο χρονικό διάστημα, είναι η εικονική περιήγηση στον τύμβο της Βασίλισσας Μερεσάνκ ΙΙΙ, η οποία βρίσκεται στην Γκίζα της Αιγύπτου. Το μνημείο χρονολογείται περίπου στην 3^η χιλιετία π.Χ. και ανασκάφηκε από τον G.A. Reisner το 1927. Ανήκει στην Μερεσάνκ ΙΙΙ, κόρη του Πρίγκηπα Kawab της 4^ης δυναστείας, και αποτελεί έναν από τους ελάχιστους τύμβους αφιερωμένους σε μία γυναίκα από την βασιλική οικογένεια. Ο συγκεκριμένος τύμβος έχει χαρτογραφηθεί σε 3D από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, και η αίσθηση κατά την ψηφιακή περιήγηση είναι απίστευτα ρεαλιστική. Οι τοιχογραφίες, τα ιερογλυφικά, τα αγάλματα και η υπόγεια αίθουσα της σαρκοφάγου αναπαριστώνται φωτορεαλιστικά και σε πολλά σημεία δίνεται η ευκαιρία στον επισκέπτη να δει και αναπαραστάσεις των ευρημάτων στην αρχική τους μορφή. Συνιστάται ανεπιφύλακτα η εικονική επίσκεψη στον τύμβο, η οποία αποτελεί προάγγελο και άλλων αντίστοιχων virtual tours τα οποία έχει προαναγγείλει το Αιγυπτιακό Υπουργείο Πολιτισμού.

• Πηγαίνοντας ακόμα πιο πίσω στο παρελθόν, μια ακόμα εικονική ξενάγηση, αυτή τη φορά στην Γαλλία, και στο Σπήλαιο Lascaux. Το σπήλαιο Λασκώ (η “Καπέλα Σιξτίνα των τοιχογραφιών”) είναι ένα από τα σημαντικότερα της παλαιολιθικής εποχής, με ευκρινώς σωζόμενες βραχογραφίες. Βρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού Βεζέρ στην νοτιοδυτική Γαλλία και έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. Το σπήλαιο δεν είναι επισκέψιμο εδώ και δεκαετίες, καθώς από την δεκαετία του ’50 αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω της έκθεσης στο διοξείδιο του άνθρακα που εξέπνεαν οι επισκέπτες, τα οποία ποτέ δεν κατάφεραν οι ειδικοί να ξεπεράσουν, ενώ διαρκώς ανέκυπταν νέα. Από το 1983 έχει δημιουργηθεί ένα αντίγραφο του σπηλαίου, το Lascaux II, αλλά πλέον μέσω του διαδικτύου πρόσβαση στις βραχογραφίες του έχουν όλοι, χωρίς καν να χρειαστεί να το επισκεφθούν, αν και ποτέ δεν αντικαθιστάται πλήρως η εμπειρία της αυτοπρόσωπης παρουσίας σε ένα μνημείο.

• Τέλος, μια πολύ διαφορετική πρόταση έρχεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και διάφορα μουσεία από όλο τον κόσμο. Ένας άτυπος διαγωνισμός για το τρομακτικότερο έκθεμα μουσείου διεξάγεται μέσα από το twitter, όπου τα μουσεία αναρτούν φωτογραφίες με παράξενα, τρομακτικά, έως και αποτρόπαια αντικείμενα, απολιθώματα και ευρήματα, κάνοντας μας να αναρωτηθούμε για την χρήση τους, αλλά και τον λόγο για τον οποίο εκτίθενται μέχρι σήμερα.