Χανιά | ημερίδα για τα δικαιώματα του παιδιού
Ημερίδα για τα δικαιώματα του παιδιού, διοργανώνει η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, στις 3 Σεπτεμβρίου και ώρα 20:30, στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων.
Η σχέση που υπάρχει μεταξύ εκπαίδευσης και δικαιωμάτων του παιδιού είναι αλληλένδετη, καθώς η εκπαίδευση δεν αποτελεί μόνο ένα από τα δικαιώματα , αλλά ένα ευρύτερο μέσο για την πραγμάτωση των δικαιωμάτων του παιδιού. Ταυτόχρονα, εμφανίζεται μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ δικαιωμάτων του παιδιού και εκπαίδευσης· η εκπαίδευση θεωρείται το βασικό μέσο για την προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού και αντίστροφα τα δικαιώματα του παιδιού ενσωματώνουν με σαφήνεια την κατοχύρωση του δικαιώματος στην εκπαίδευση. Εξαιτίας αυτής της σχέσης, με τη μία ή την άλλη μορφή, τίθεται στο επίκεντρο ο ρόλος και ο χαρακτήρας της εκπαίδευσης για την εγκαθίδρυση μιας κουλτούρας για τα δικαιώματα του παιδιού.
Με τον όρο εκπαίδευση για τα δικαιώματα του παιδιού αναφερόμαστε στην εκπαίδευση και στις εκπαιδευτικές πρακτικές που εναρμονίζονται με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (1989). Αυτή η μορφή της εκπαίδευσης προσεγγίζει τα παιδιά ως ενεργούς πολίτες – κατόχους δικαιωμάτων, με ιδιαίτερη έμφαση στο θεσμό του σχολείου ως δημοκρατικής κοινότητας στο πλαίσιο της οποίας εφαρμόζονται στην πράξη τα δικαιώματα του παιδιού. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, η εκπαίδευση για τα δικαιώματα του παιδιού δεν είναι στατική, απλά ενσωματωμένη στη σχολική τάξη ή σε κάποιο συγκεκριμένο μάθημα· αντίθετα, διαπερνά οριζόντια τόσο το αναλυτικό πρόγραμμα όσο και το σύνολο της σχολικής ζωής, την αποστολή του σχολείου, τους κανόνες συμπεριφοράς, καθώς και τις σχολικές πολιτικές και παιδαγωγικές πρακτικές.
Η αξία της εκπαίδευσης για τα δικαιώματα του παιδιού συνίσταται αρχικά στο ότι σκοπεύει στην παροχή πληροφοριών σχετικά με τη φύση των δικαιωμάτων και τα συγκεκριμένα δικαιώματα που κατέχουν τα παιδιά. Επιπρόσθετα, μέσα από πρακτικές που εδραιώνουν ένα σχολικό κλίμα συμμετοχής και αλληλεπίδρασης, συνεισφέρει στην εδραίωση των στάσεων και των αξιών στις οποίες βασίζονται η δημοκρατική συμβίωση και η πολιτειότητα, σύμφωνα με τις οποίες τα παιδιά μαθαίνουν να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων, να συμπεριφέρονται με έναν κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο και να υποστηρίζουν τη δικαιοσύνη και την ισότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, η εκπαίδευση για τα δικαιώματα του παιδιού δεν έχει σκοπό μόνο την αναγνώριση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά την πρόληψη και την επανόρθωσή τους. Επιπρόσθετα, η εκπαίδευση για τα δικαιώματα του παιδιού σκοπεύει στην ενδυνάμωση των παιδιών ώστε να αναλαμβάνουν θετική δράση για την προάσπιση των δικαιωμάτων άλλων ατόμων, καθώς έχει προκύψει ερευνητικά ότι όταν τα παιδιά γνωρίζουν τα δικαιώματά τους και τα έχουν βιώσει στο πλαίσιο της καθημερινής τους ζωής, αναπτύσσοντας το αίσθημα του ανήκειν στη σχολική κοινότητα, εμφανίζονται πιο υποστηρικτικά για τα δικαιώματα των άλλων.
Οι δεσμεύσεις από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού σχετικά με την κατάρτιση των εκπαιδευτικών στα δικαιώματα του παιδιού
Αναγνωρίζοντας τη σημαντικότητα της εκπαίδευσης για τα δικαιώματα του παιδιού, αναπόφευκτα έρχεται στο προσκήνιο ο ρόλος των εκπαιδευτικών για την αποτελεσματική υποστήριξή της στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος. Σε αυτό το πλαίσιο η κατάρτιση των εκπαιδευτικών σε ζητήματα δικαιωμάτων του παιδιού αποτελεί μια επιβεβλημένη στρατηγική για την εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού. Για τον λόγο αυτόν, η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, αλλά και το Γενικό Σχόλιο 5 της Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Παιδιού, αναδεικνύουν τη σημασία της κατάρτισης των εκπαιδευτικών στα δικαιώματα του παιδιού. Ειδικότερα, πέρα από την γενικότερη πρόβλεψη του άρθρου 42 για τη γνωστοποίηση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού με σκοπό την εγκαθίδρυση μιας κοινωνικής κουλτούρας που αναγνωρίζει και σέβεται τα δικαιώματα του Παιδιού, η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού αναγνωρίζει τη σημαντικότητα της συστηματικής και εξειδικευμένης κατάρτισης όλων των επαγγελματιών και ειδικότερα των εκπαιδευτικών στα δικαιώματα του παιδιού. Αυτή η γενική επιταγή επαναλαμβάνεται[1] από την Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού εξειδικευμένη στην Ελλάδα στο πλαίσιο των συστάσεών της (2022) κατόπιν της αξιολόγησης της έκθεσης της ελληνικής πολιτείας σχετικά με την εφαρμογή της Σύμβασης στην Ελλάδα.
Σκοπός των εργαστηρίων κατάρτισης στα δικαιώματα του παιδιού
Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών αποτελεί βασικό στοιχείο της κριτικής παιδαγωγικής, στο πλαίσιο της αντίληψης ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι όχι μόνο μεταδότες γνώσης, αλλά και ενεργοί φορείς κοινωνικής αλλαγής. Μέσω της κατάρτισης στα δικαιώματα του παιδιού, οι εκπαιδευτικοί αποκτούν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες ώστε να ενσωματώνουν τις αρχές των δικαιωμάτων του παιδιού στην παιδαγωγική και διδακτική πράξη, συμβάλλοντας στην καλλιέργεια συνείδησης και σεβασμού των δικαιωμάτων στους μαθητές, να συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός σχολικού περιβάλλοντος που προάγει τα δικαιώματα του παιδιού, καθώς και να προστατεύουν τα δικαιώματα των παιδιών εντός του σχολικού περιβάλλοντος.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Κέντρο για τα Δικαιώματα του Παιδιού του Πανεπιστημίου Κρήτης διοργανώνουν με τη Σύμβουλο Εκπαίδευσης 2ης Ενότητας Χανίων, την Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων και τη UNICEF μια σειρά εργαστηρίων σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού, τα οποία επικεντρώνονται στις εξής θεματικές ενότητες:
Χτίζοντας έναν κόσμο δικαιωμάτων στο Νηπιαγωγείο με τους 17 στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης
Το βιωματικό εργαστήριο: «Χτίζοντας έναν κόσμο δικαιωμάτων στο Νηπιαγωγείο με τους 17 Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης» έχει ως πρωταρχικό στόχο την ενδυνάμωση των νηπιαγωγών, ώστε να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός βιώσιμου μέλλοντος. Μέσω της συμμετοχικής διαδικασίας επιδιώκεται η εις βάθος κατανόηση και η ένταξη των Δικαιωμάτων των Παιδιών και των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό του νηπιαγωγείου.
Μέσα από συζήτηση, διαδραστικές δραστηριότητες και πρακτικές μελέτες περίπτωσης, οι συμμετέχοντες θα διερευνήσουν τη σύνδεση και αλληλοεξάρτηση αυτών των δυο πλαισίων, τις βέλτιστες παιδαγωγικές πρακτικές για τη βιωματική προσέγγιση αυτών των εννοιών σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, με απώτερο σκοπό την καλλιέργεια δεξιοτήτων που θα συμβάλλουν στην διαμόρφωση ενεργών μαθητών και μελλοντικών υπεύθυνων πολιτών.
Ειδικότερα, οι νηπιαγωγοί:
- θα αναπτύξουν γνώσεις και στάσεις για την αποτελεσματική ενσωμάτωση των παραπάνω εννοιών στο καθημερινό εκπαιδευτικό πρόγραμμα και
- θα ενισχύσουν τις δεξιότητές τους στη διαχείριση και επίλυση ζητημάτων που ανακύπτουν στο πλαίσιο της προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών.
Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και οι κατευθυντήριες αρχές της στην παιδαγωγική πράξη
Η υιοθέτηση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού το 1989 τη μετέτρεψε εκτός από ένα σαφές οικουμενικό πλαίσιο αναφοράς για την πραγμάτωση των δικαιωμάτων του παιδιού, σε ένα χρήσιμο παιδαγωγικό εργαλείο. Η Σύμβαση και οι κατευθυντήριες αρχές της προσφέρουν τις αρχές και τις αξίες που βασίζεται η εφαρμογή και η στοχοθεσία της διδασκαλίας των δικαιωμάτων του παιδιού και της διαμόρφωσης ενός ευνοϊκού για τα δικαιώματα του παιδιού σχολικού περιβάλλοντος με αποτέλεσμα η κατανόηση του βαθύτερου θεωρητικού τους υποβάθρου από τους εκπαιδευτικούς να αποτελεί κρίσιμο και αναπόσπαστο στοιχείο για το πολυδιάστατο αυτό έργο τους. Στο πλαίσιο του εργαστηρίου θα αναλυθούν και θα συζητηθούν οι βασικές θεωρητικές κατευθύνσεις των δικαιωμάτων που περιλαμβάνονται στη Σύμβαση και των κατευθυντήρων αρχών, οι οποίες καθοδηγούν την παιδαγωγική τους πράξη. Επιπρόσθετα, θα συζητηθούν πρακτικά ζητήματα ενσωμάτωσης των αρχών της Σύμβασης στην διδακτική πράξη.
Στόχος του εργαστηρίου είναι οι εκπαιδευτικοί να:
- Κατανοήσουν τις θεωρητικές κατευθύνσεις των δικαιωμάτων που περιλαμβάνονται στη Σύμβαση και των κατευθυντήρων αρχών της
- Ενσωματώνουν τις αρχές της Σύμβασης στην παιδαγωγική και διδακτική τους πράξη.
- Συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός σχολικού περιβάλλοντος που βασίζεται στις αρχές των δικαιωμάτων του παιδιού.
Το δικαίωμα στην εκπαίδευση ως προϋπόθεση ευημερίας: προκλήσεις, βιώματα και πρακτικές εφαρμογές
Η εκπαίδευση για τα δικαιώματα του παιδιού δεν είναι μια παρέμβαση, ούτε μια πρόσθετη ενότητα στο πρόγραμμα σπουδών, παρότι συνδέεται άμεσα με το νέο πρόγραμμα Σπουδών Δράσεις Ενεργού Πολίτη και με αντίστοιχες θεματικές των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων – είναι μια προσέγγιση του σχολείου ως ολότητας (whole school approach). Παρότι εκκινεί από τη μάθηση για τα δικαιώματα, δεν αφορά αφορά μόνο τη γνώση των δικαιωμάτων, αλλά την επανεξέταση της εκπαίδευσης ως θεσμού που συμβάλλει σε ένα συλλογικό όραμα για το μέλλον και την ευημερία των κοινωνιών μας, μέσω ουσιαστικής συμμετοχής, δέσμευσης και δράσης. Υπό αυτήν την έννοια συνδέεται άμεσα και οργανικά με την υλοποίηση των δικαιωμάτων στην πράξη, σε όλες τις εκφάνσεις της σχολικής ζωής. Εκτεταμένη έρευνα αναδεικνύει τη συσχέτιση των βασισμένης στα δικαιώματα του παιδιού εκπαίδευσης με την παροντική και τη μελλοντική ευημερία, την αίσθηση του ανήκειν, το σχολικό κλίμα και τη βελτίωση των σχέσεων των μαθητών μεταξύ τους και με τους εκπαιδευτικούς, τη συμμετοχή, καθώς και τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων.
Στο πλαίσιο του εργαστηρίου αυτού θα διερευνήσουμε συνεργατικά:
- πώς το δικαίωμα στην εκπαίδευση συνδέεται με την εκπαίδευση για τα δικαιώματα και τις κατευθυντήριες αρχές της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού,
- πώς οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αναπτύσσουν πρακτικές που βασίζονται στα δικαιώματα του παιδιού στο Νηπιαγωγείο και
- πώς η εκπαίδευση για τα δικαιώματα συνδέεται με στόχους ευημερίας, όπως, μεταξύ άλλων, η καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας.
Έχω δικαίωμα: Δίνοντας φωνή στα παιδιά
Το βιωματικό εργαστήριο «Έχω δικαίωμα: Δίνοντας φωνή στα παιδιά» εστιάζει στη δύναμη της λογοτεχνίας ως αφετηρίας για να αναγνωρίσουν και να εκφράσουν τα παιδιά τα δικαιώματά τους. Μέσα από την ανάγνωση και την επεξεργασία ενός επιλεγμένου παιδικού βιβλίου, τα παιδιά καλούνται να αναστοχαστούν πάνω στις αξίες της ελευθερίας, της διαφορετικότητας και του σεβασμού, ενώ παράλληλα ενθαρρύνονται να μοιραστούν τις δικές τους σκέψεις, εμπειρίες και συναισθήματα. Με δημιουργικές δραστηριότητες (εικαστικές, θεατρικές, αφηγηματικές) καλλιεργείται η ενδυνάμωση της φωνής τους, η ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης και η κατανόηση ότι η δική τους άποψη έχει βαρύτητα. Στόχος του εργαστηρίου είναι:
- να ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση των παιδιών,
- να καλλιεργηθεί ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και
- να δοθεί «χώρος» ώστε κάθε παιδί να ακουστεί και να νιώσει πως η φωνή του μπορεί να φέρει αλλαγή.
